Naukę języków obcych rozpoczynamy na wczesnym etapie szkolnym i kontynuujemy – w wielu przypadkach – do czasu studiów. Polski system edukacji jest nastawiony głównie na języki angielski i niemiecki. Podejrzewam, że większość z Nas nie miała możliwości wyboru innego języka w szkole podstawowej, co jest ogromną stratą dla młodych umysłów. Szczególnie kiedy weźmiemy pod uwagę grupę języków romańskich, którymi posługuje się około 800 milionów ludzi na całym świecie.
Najpopularniejsze języki
Najpopularniejszymi językami z tej grupy są hiszpański, portugalski, francuski i włoski – języki dość proste na pierwszy rzut oka, melodyjne i do siebie podobne. W tym artykule chciałbym zwrócić Tobie uwagę na podobieństwa i różnice między tymi czterema językami romańskimi. Być może te uwagi pomogą Tobie zdecydować się na naukę jednego z nich.
Pochodzenie języków romańskich
Języki romańskie wyewoluowały na przestrzeni setek lat z łaciny ludowej, którą posługiwali się przeciętni Rzymianie w czasach rozkwitu Imperium Rzymskiego. Aktualnie językami romańskimi posługuje się duża część mieszkańców Europy, Ameryki Południowej i Afryki (szczególnie wschodniej). Dzięki temu, znając podstawy jednego z tych języków i posiadając nawet ubogi zasób słownictwa, każdemu z nas uda się zrozumieć i porozumieć z obcokrajowcem mówiącym innym z języków romańskich. Pozwól, że zobrazuję to przykładem kilku słów, które mają podobny zapis w językach hiszpańskim, portugalskim, francuskim i włoskim (pamiętaj jednak, że podobny zapis nie oznacza identycznej wymowy, co jest szczególnie ważne przy nauce języka portugalskiego):
- czasownik śpiewać w języku hiszpańskim to cantar, podobnie, jak w języku portugalskim (słowa różnią się znacznie wymową), w języku włoskim cantare, natomiast po francusku chanter;
- rzeczownik człowiek po hiszpańsku to hombre, po portugalsku homem, po francusku homme, natomiast po włosku uomo.
Powyższe słowa wywodzą się z łacińskich cantāre i homō. Pomimo wpływów innych języków, głównie celtyckich, germańskich i słowiańskich, języki romańskie ewoluowały bardzo podobnie pod względem fonetyki, morfologii i słownictwa. Główną różnicą między ludową łaciną i czterema współczesnymi językami romańskimi jest zatrata deklinacji na rzecz struktury SVO zdania (subject-verb-object) z szerokim wykorzystaniem przyimków i rodzajników.
Pobierz za darmo już dziś omówienie i ćwiczenia czasownika "to be" (być) w czasie teraźniejszym!
Podobieństwa i różnice między językami portugalskim i hiszpańskim
Jak to zwykle występuje między językami o podobnym słownictwie, możesz znaleźć wiele przykładów tzw. „słów zdradliwych”, czyli false friends. Wypunktuję kilka przykładów takich słów, których wykorzystanie może całkowicie zmienić sens zdania, w zależności od języka, którym się posługujesz.
- słowo cola w języku hiszpańskim oznacza kolejkę, natomiast w portugalskim jest to klej;
- hiszpańskie embarazada oznacza ciążę, natomiast portugalskie embaraçada – zawstydzenie;
- często podawanym przykładem jest słowo polvo, które po hiszpańsku oznacza pył, natomiast po portugalsku ośmiornicę;
- w języku hiszpańskim perro to rzeczownik i oznacza psa, natomiast w portugalskim jest to przymiotnik, zardzewiały.
Występują również znaczące różnice w rodzajnikach i zaimkach osobowych, szczególnie w trzeciej osobie liczby pojedynczej. Język hiszpański posługuje się trzema rodzajnikami: el w rodzaju męskim, la w rodzaju żeńskim i lo w rodzaju nijakim, natomiast w portugalskim znajdziemy wyłącznie dwa rodzajniki: o w rodzaju męski i a w rodzaju żeńskim.
Interesującym zjawiskiem gramatycznym, które występuje wyłącznie w języku portugalskim jest bezokolicznik osobowy. Jest to forma czasownika, która nie określa czasu wykonywania czynności, ale odzwierciedla osoby, których czynność dotyczy – co oznacza, że w języku portugalskim ten rodzaj bezokolicznika odmienia się przez osoby. Żeby zrozumieć, jak charakterystycznym zjawiskiem jest ta forma gramatyczna, spróbuj odmienić bezokolicznik robić przez osoby, nie odmieniając jednocześnie przez czasy. Podpowiem, że w pierwszej osobie liczby pojedynczej będzie to robić (dla mnie).
Kolejną ciekawostką językową, tym razem obecną w języku hiszpańskim, a nieobecną w pozostałych najpopularniejszych językach romańskich jest występowanie odwróconego znaku zapytania lub wykrzyknika na początku zdań pytających i wykrzyknikowych. Dzięki temu, kiedy czytamy coś po hiszpańsku, od razu jesteśmy pewni, jakie nadać zdaniu intonację i akcent charakterystyczne dla pytania lub zdania wykrzyknikowego. W języku portugalskim tego zjawiska nie ma, co utrudnia poprawne odczytywanie zdań, ponieważ brakuje również inwersji, która odróżniałaby zdanie twierdzące od pytającego (szczególnie w porównaniu do angielskiego you do… w zdaniu twierdzącym i do you…? w zdaniu pytającym).
Szukasz alternatywnych metod nauczania?
Podobieństwa i różnice między językami francuskim i włoskim
Przedstawię teraz Tobie główne różnice gramatyczne pomiędzy tymi dwoma językami:
- W języku francuskim korzystanie z zaimka osobowego jest konieczne zarówno w mowie, jak i w piśmie. Włosi zapisują zaimki osobowe, natomiast w mowie bardzo często je opuszczają, upraszczając strukturę zdania.
- Struktura przeczenia w języku francuskim jest bardziej skomplikowana niż w języku włoskim. Francuzi przed czasownikiem stawiają ne, natomiast po czasowniku dodają pas (je ne parle pas Français – nie mówię po francusku). Włosi stawiają wyłącznie non przed czasownikiem (non parlo Italiano – nie mówię po włosku).
- Liczba mnoga rzeczowników w języku francuskim jest zwykle regularna i powstaje przez dodanie końcówki –s na końcu rzeczownika w liczbie pojedynczej (podobnie, jak w języku angielskim). W języku włoskim występuje bardzo dużo rzeczowników odmienianych w liczbie mnogiej nieregularnie.
Podstawową różnicą fonetyczną między językami francuskim i włoskim jest obecność francuskiego „r” i niemych głosek w tym pierwszym. Przyznaję, że nauka poprawnej wymowy francuskich wyrazów, szczególnie zawierających „r” jest bardzo trudna i wymaga wielu lat praktyki. W języku francuskim pojawia się również bardzo dużo głosek niemych, podczas gdy Włosi bardzo wyraźnie wymawiają wszystkie litery składające się na wyraz (włącznie z literami zdublowanymi).
Według wielu osób, z którymi rozmawiałem, język włoski jest dużo prostszy w nauce, niż język francuski. Składa się na to nie tylko prostsza, bardziej nieskomplikowana wymowa, ale również łatwość w rozpoznaniu rodzaju rzeczownika po jego końcówce. W języku włoskim rzeczowniki rodzaju męskiego zwykle kończą się na –o, zaś rzeczowniki rodzaju żeńskiego zwykle kończą się na –a. W języku francuskim istnieje dużo więcej końcówek rzeczowników i pojawiają się wśród nich wyjątki, co powoduje trudności w dobraniu odpowiedniego rodzajnika.
Garść ciekawostek
Na koniec artykułu chciałbym przedstawić Tobie kilka ciekawostek, na które natknąłem się w związku z poszukiwaniem podobieństw i różnic między językami romańskimi.
- Bardzo często spotykam się z pytaniem, czy portugalskie słowo obrigado (dziękuję) pochodzi o japońskiego arigato. Podobieństwo w brzmieniu tych wyrazów jest jednak przypadkowe i nie ma żadnych etymologicznych podstaw, mimo tego, że Portugalczycy wywarli duży wpływ na Japonię. Występowanie homofonów w niespokrewnionych językach nie jest zjawiskiem niezwykłym.
- Czas przeszły dokonany w języku francuskim i niemieckim tworzy się na bardzo podobnych zasadach. W obu językach zdanie tworzy się za pomocą dwóch czasowników – odmienionego w czasie teraźniejszym czasownika pomocniczego być (fr. être, niem. sein) lub mieć (fr. avoir, niem. haben) i imiesłowu czasu przeszłego. Imiesłów czasu przeszłego w każdej osobie ma identyczną formę i jest to zasada obowiązująca w obu językach. Zdecydowana większość czasowników łączy się z czasownikiem posiłkowym mieć, zarówno w języku francuskim, jak i niemieckim. Podstawowa różnica między tymi dwoma językami dotyczy odmiany czasowników zwrotnych: w języku niemieckim wszystkie czasowniki zwrotne odmieniają się z mieć (haben), natomiast w języku francuskim z być (être).
- Język kataloński, który również należy do grupy języków romańskich i jest językiem urzędowym Andory oraz hiszpańskich wspólnot autonomicznych jest bliższy językowi włoskiemu, niż hiszpańskiemu. Główne różnice między językami katalońskim i hiszpańskim dotyczą słownictwa. Przykładem może być słowo bratanek. W języku katalońskim jest to nebot, we włoskim nipote, we francuskim neveu, zaś w hiszpańskim sobrino. Z tego powodu współczynnik podobieństwa języków katalońskiego i włoskiego jest wyższy niż katalońskiego i hiszpańskiego.
Bardzo interesujący artykuł poruszający temat podobieństw i różnic w językach romańskich. Dowiedziałem się wielu ciekawostek na temat tych języków, takich jak związki z łaciną i ich wpływ na inne języki. Podoba mi się sposób przedstawienia informacji, który jest przejrzysty i zrozumiały nawet dla osób, które nie mają doświadczenia z tym tematem. Z pewnością będę kontynuować eksplorowanie języków romańskich dzięki temu artykułowi.