W lingwistyce i językoznawstwie funkcjonuje termin, z którym mogliście się do tej pory nie spotkać, chociaż na pewno spotykacie się codziennie z jego strukturami. Jest to modalność, czyli funkcja języka wykorzystywana w celu określania możliwych sytuacji. W wyrażeniu modalności – a mówimy teraz o języku angielskim – pomocne są operatory modalne, o których na pewno uczyliście się w szkole: czasowniki mo
Czasowniki modalne w języku angielskim
Aby ułatwić Wam zrozumienie samego zjawiska modalności w języku angielskim, odpowiedzmy sobie najpierw na pytanie, jakie sytuacje językowe mogą być określane tym terminem? Otóż modalność odnosi się do wyrażania prawdopodobieństwa zajścia pewnej sytuacji, umiejętności wykonania czynności, pozwolenia na jej wykonanie, prośby, zdolności, sugestii, rozkazu, zobowiązania czy porady. W języku angielskim do ich wyrażenia służą następujące czasowniki modalne:
- can oraz could,
- may oraz might,
- must oraz have to,
- will oraz would,
- shall oraz should,
- ought to oraz had better
Powyższe czasowniki modalne zawsze występują jako czasownik posiłkowy (operator) czasownika głównego, który niesie główny sens semantyczny zdania. Stanowią one odrębną klasę czasowników, charakteryzującą się ułomnością lingwistyczną, co oznacza, że są pozbawione pewnych form gramatycznych – czasowniki modalne nie występują w formie bezokolicznika (to can jest formą błędną), nie występują również w formie imiesłowu oraz nie posiadają końcówek –(e)s w trzeciej osobie liczby pojedynczej.
Czasownik główny, występujący po czasowniku modalnym, zawsze występuje w formie tzw. gołego bezokolicznika (ang. bare infinitive), czyli jest pozbawiony to. Poniżej podaję przykład:
We should go there together. (Powinniśmy iść tam razem.)
Jak widzicie, bezokolicznik „iść” nie występuje w powyższym zdaniu w formie to go, ale jako goły bezokolicznik go. Podam jeszcze jeden przykład, aby zobrazować Wam użycie czasownika modalnego ought to, który występuje z cechą bezokolicznika to:
You really ought to tell the truth. (Naprawdę, masz obowiązek powiedzieć prawdę.)
Ponownie, bezokolicznik tell jest użyty w formie gołego bezokolicznika, natomiast to jest składnikiem operatora ought to.
Pytania z czasownikami modalnymi tworzy się przez inwersję, natomiast w przypadku zdań przeczących, zaprzeczenie tworzy się właśnie z czasownikiem modalnym, nie z czasownikiem głównym.
We will be late. (Spóźnimy się.)
Will we be late? (Czy się spóźnimy?)
We will not (won’t) be late. (Nie spóźnimy się.)
Jeśli zapoznaliście się już z podstawowymi informacjami dotyczącymi czasowników modalnych, przejdę do dokładnego omówienia każdego operatora.
Czasownik modalny can
Czasownik modalny can służy przede wszystkim wyrażaniu prawdopodobieństwa w sensie umiejętności, pozwolenia na wykonanie czynności oraz możliwych okoliczności. Poniżej znajdziecie przykłady na zastosowanie czasownika can w tych znaczeniach:
- I can drive a car. – Potrafię prowadzić samochód. – Wyrażenie umiejętności.
- You can drive a little bit faster. – Możesz jechać nieco szybciej. – Wyrażenie pozwolenia na wykonanie czynności (w domyśle, znaki drogowe pozwalają na szybszą jazdę).
- They can argue at home. – Oni mogą się w domu pokłócić. – Wyrażenie okoliczności, które umożliwiają im wdanie się w kłótnię (w znaczeniu ogólnym).
Czasownik modalny can jest wykorzystywany również w wyrażaniu próśb. Oto przykład takiego zastosowania:
Can you do this for me? – Czy możesz to dla mnie zrobić?
Standardowo czasownika modalnego can używa się w połączeniu z czasownikami głównymi opisującymi wrażenia zmysłowe, takie jak widzieć (see), słyszeć (hear), czuć zapach (smell). Dla przykładu:
He can see her blush. – On widzi jej rumieniec.
Forma przecząca czasownika modalnego can jest nieregularna, nawet pośród ułomnych czasowników modalnych. W formie pełnej zapisuje się ją jako jedno słowo cannot, a nie w postaci rozdzielnej can not (chociaż ta forma nie jest błędem, jest bardzo rzadko stosowana). Forma skrócona przyjmuje postać can’t. Przeczenie czasownika modalnego can odwraca dosłownie jego znaczenie i oznacza niezdolność wykonania czynności, brak pozwolenia lub brak możliwości jej wykonania.
Czasownik modalny could
Czasownik modalny could jest jednocześnie formą czasownika can w czasie przeszłym oraz imiesłowem czasownika can. Stosowany jest również w trybie warunkowym w tym samym znaczeniu, w jakim stosuje się czasownik modalny can.
Poza zastosowaniem jako forma przeszła czasownika can, czasownik modalny could wykorzystuje się podczas określania okoliczności zaistnienia jakiejś sytuacji w konkretnym znaczeniu (w przeciwieństwie do ogólnego can). Przykład:
They could argue at home. – Mogliby się w domu pokłócić (w domyśle, w konkretnych okolicznościach).
Wykorzystanie czasownika modalnego could w wyrażaniu próśb jest bardziej uprzejme, niż z zastosowaniem czasownika can.
Could you do this for me? – Czy mógłbyś to dla mnie zrobić?
Mam nadzieję, że widzicie wyraźną różnicę w zastosowaniu czasowników can oraz could.
Pełna forma przecząca czasownika modalnego could zapisywana jest dwoma słowami, could not, natomiast jej skrócenie wygląda następująco: couldn’t.
Czasownik modalny may
W pewnym sensie czasownik modalny may ma podobne znaczenie, co czasownik modalny can i również jest wykorzystywany do wyrażania możliwych okoliczności wykonania czynności oraz pozwolenia na wykonanie czynności:
- The oven may be broken. – Piec może być zepsuty. – Zaszły pewne okoliczności, które prawdopodobnie doprowadziły do usterki pieca.
- She may enter the restricted area. – Ona może wejść do strefy wzbronionej. – Wydano pozwolenie, aby ona wykonała tę czynność.
W przeciwieństwie do czasownika modalnego can czasownik may może odnosić się również do przyszłości.
I may eat my breakfast after all. – Może, mimo wszystko, zjem śniadanie. – W znaczeniu: jeszcze go nie zjadłem, ale w przyszłości je zjem.
Czasownika may używa się bardzo rzadko do wyrażania życzeń i zwykle przyjmuje to bardzo oficjalną postać. Podam Wam dwa przykłady z bardzo popularnych serii filmowych (z oficjalnymi tłumaczeniami):
May the Force be with you. – Niech Moc będzie z tobą.
May the odds be ever in your favor. – I niech los zawsze wam sprzyja.
Widzicie zależność? Na pewno.
Czasownik modalny may ma jeszcze jedno zastosowanie. Kiedy występuje w połączeniu z bezokolicznikiem przeszłym, wskazuje na niepewność lub niewiedzę rozmówcy w kwestii konkretnego wydarzenia z przeszłości.
She may have been in Paris last week. – Może była w Paryżu w zeszłym tygodniu.
W formie przeczącej używa się wyłącznie postaci pełnej, may not. Forma skrócona mayn’t jest przestarzała i w ogóle się z niej nie korzysta. Znaczenie przeczenia zależy od sposobu wykorzystania twierdzącego czasownika may i również jest wykorzystywane do określenia możliwości wykonania czynności lub pozwolenia na jej wykonanie.
Czasownik modalny might
Podobnie, jak czasownik modalny could, czasownik might jest formą przeszłą i imiesłowem czasownika may. Jest również wykorzystywany w zdaniach warunkowych. Zwykle czasownika might używa się jako synonimu dla czasownika modalnego may, natomiast językoznawcy i użytkownicy języka angielskiego twierdzą, że wyraża on więcej wątpliwości związanych z prawdopodobieństwem zajścia sytuacji, niż czasownik may.
- The oven might be broken. – Piec mógłby być zepsuty. – Rozmówca nie wie, czy piec jest zepsuty i czy zaistniały okoliczności wystąpienia awarii.
- She might enter the restricted area. – Ona mogłaby wejść do strefy wzbronionej. – Pod pewnymi warunkami zostałoby wydane pozwolenie, aby wykonała tę czynność.
Czasownik modalny might również można połączyć z bezokolicznikiem przeszłym. W takim znaczeniu może on oznaczać dokładnie to samo, co połączenie z czasownikiem may, ale w zależności od kontekstu całej wypowiedzi może oznaczać, że czynność nie została wykonana, ale była możliwość, aby została wykonana.
She might have been in Paris last week. – Ona mogła być w Paryżu w zeszłym tygodniu. – W znaczeniu: nie była tam, ale istniała taka możliwość.
W formie przeczącej również używa się pełnego might not. Czasami korzysta się z formy skróconej mightn’t, ale bardzo rzadko można trafić na użytkownika języka angielskiego, który z tej formy korzysta. Forma przecząca czasownika might jest również największą różnicą między czasownikami might i could. Przeczenie could not odnosi się do możliwości wykonania danej czynności, natomiast przeczenie might not odnosi się do czasownika głównego, który stoi za operatorem:
- I could not give you this book. – Nie mogłem dać ci tej książki (ponieważ nastąpiły okoliczności wykluczające tę możliwość).
- I might not give you this book. – Może nie dałem ci tej książki (ale nie jestem tego pewny i muszę to sprawdzić).
Czasowniki modalne must oraz have to
Do wyrażania potrzeby, przymusu czy bycia zobligowanym do wykonania danej czynności służą (w formie twierdzącej) czasowniki modalne must i have to. W tym miejscu chciałbym Wam zwrócić uwagę, że czasownik have to jako jedyny czasownik modalny odmienia się w trzeciej osobie liczby pojedynczej i przyjmuje postać has to.
- We must get up at six a.m. to catch the plane. – Musimy wstać o szóstej, żeby zdążyć na samolot.
- She has to try harder to pass the exam. – Ona musi się bardziej starać, żeby zdać egzamin.
Czasownika modalnego must używa się również do wyrażania założeń. Konstrukcja takiego zdania składa się zarówno z czasownika must połączonego z bezokolicznikiem teraźniejszym (założenie pewne) lub połączonego z bezokolicznikiem przeszłym (założenie niepewne).
- This must be the right result. – To musi być poprawny wynik. – Osoba wysuwająca założenie jest pewna, że założenie okaże się prawdą.
- This must have been the right result. – To musiał być poprawny wynik. – Osoba wysuwająca założenie nie jest pewna, czy okaże się ono prawdą, a dopiero zostanie zweryfikowane.
Duży problem sprawia Wam znaczenie przeczeń czasowników modalnych must i have to. Podczas gdy oba czasowniki w formie twierdzącej mają identyczne znaczenie, w formie przeczącej tak nie jest. Dla przykładu:
- You must not (mustn’t) do this. – Nie wolno ci tego robić.
- You don’t have to do this. – Nie musisz tego robić.
Rozumiecie różnicę? Sądzę, że tak,
Czasownik modalny will
W związku z tym, że operator will jest zwykle używany do określenia czasu przyszłego, może sprawić niewielkie trudności przy korzystaniu z niego, jako czasownika modalnego. Natomiast chcę Was uspokoić, czasownik modalny will jest jednym z najprościej wykorzystywanych w języku angielskim. W formie twierdzącej ma wyłącznie dwa zastosowania: określa wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia danej sytuacji w chwili obecnej oraz niebezpośredni rozkaz. Poniżej podaję przykłady:
- This will hurt. – To zaboli. – Określone jest wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia bólu w chwili obecnej, na przykład podczas badania inwazyjnego.
- You will make your homework right now. – Natychmiast odrobisz zadanie domowe. – Czasownik modalny określa rozkaz.
Forma przecząca will not, skracana zwykle do won’t, odnosi się znaczeniem do czasownika głównego.
You will not eat your breakfast in bed. – Nie będziesz jadł śniadania w łóżku.
Czasownik modalny would
Czasownik would jest formą przeszłą i imiesłowem czasownika modalnego will. Poza tym, że czasownik would jest szeroko stosowany w trybach warunkowych, głównie – jako operator – stosowany jest w wyrażeniach grzecznościowych, zarówno twierdzących, jak i pytających.
- I would like to express my gratitude. – Chciałbym wyrazić swoją wdzięczność.
- Would you prefer green tea or black one? – Wolałbyś zieloną herbatę czy czarną?
Przeczenie w formie pełnej przyjmuje postać would not i jest skracane w typowy sposób do wouldn’t. Zaprzeczenie will oraz would odbywa się na identycznych zasadach, wobec czego odsyłam Was do poprzedniego akapitu.
Czasownik modalny shall
Czasownik modalny shall jest zwykle używany zamiennie z czasownikiem will, natomiast stosować go można wyłącznie w pierwszej osobie liczby pojedynczej i mnogiej, jeżeli odnosi się do przyszłości.
W drugiej i trzeciej osobie liczby pojedynczej i mnogiej czasownik shall funkcjonuje jako operator i służy wyrażaniu bezpośredniego rozkazu lub polecenia. Z tego powodu bardzo często można spotkać się z tym czasownikiem w pismach prawniczych i religijnych.
You shall not lie. – Nie będziesz kłamał.
He, who breaks the law, shall be punished. – Ten, kto łamie prawo, zostanie ukarany.
Poza tym zastosowaniem, przez zastosowanie inwersji, czasownik shall wykorzystuje się do tworzenia zapytań o radę – tutaj stosujemy zasadę pierwszej osoby liczby pojedynczej i mnogiej.
Shall I wear this dress? – Czy powinnam założyć tę sukienkę?
Shall we leave now? – Czy teraz stąd pójdziemy?
Przeczenie czasownika modalnego shall tworzy się podobnie, jak w przypadku większości czasowników modalnych. Forma pełna ma postać shall not, natomiast skrócona: shan’t.
Czasownik modalny should
Tak, jak czasownik shall może być wykorzystywany w pierwszej osobie liczby pojedynczej i mnogiej do zastąpienia czasownika will, tak czasownik should może w tych samych sytuacjach zastąpić would.
Funkcją czasownika modalnego should jest opisywanie oczekiwanego lub rekomendowanego zachowania lub okoliczności wystąpienia czynności. Przykład:
This should feel right. – To wydaje się właściwe.
Innym zastosowaniem czasownika should jako modalnego jest formułowanie zasad i instrukcji, określanie zdarzeń pewnych lub prawie pewnych oraz informowanie o przekonaniach, które w opinii rozmówcy są słuszne.
- Before assembly you should make sure that the surface is clean. – Przed montażem należy się upewnić, że powierzchnia jest czysta.
- You should pass this test with no problem. – Bez problemu powinieneś zdać ten test.
- Every child should have easy access to primary education. – Każde dziecko powinno mieć łatwy dostęp do edukacji podstawowej.
W przypadku czasownika modalnego should wyjątkowo ważne jest przeczenie. W formie pełnej ma ono postać should not, natomiast w skróconej shouldn’t. Przeczenie stosuje się w opisie sytuacji pejoratywnych.
You shouldn’t leave the dog unattended. – Nie powinieneś zostawiać psa bez opieki. – Sytuacja naganna.
You shouldn’t give her all your money. – Nie powinieneś był dawać jej wszystkich swoich pieniędzy. – Sytuacja nieodwracalna.
Poza tym, przeczenie shouldn’t stosuje się również w przypadku opisywania mało prawdopodobnych zdarzeń.
You shouldn’t worry, I will be fine. – Nie powinieneś się martwić, poradzę sobie.
Czasowniki modalne ought to oraz had better
Czasownika modalnego ought to używa się podczas wyrażania wymagań lub oczekiwań. Należy zauważyć, że między słowem ought oraz czasownikiem głównym pojawia się cecha bezokolicznika to. Z tego względu, niektórzy użytkownicy języka nie zaliczają czasownika ought to do czasowników modalnych, ale do zupełnie innej klasy czasowników semimodalnych.
Poniżej przykłady wykorzystania czasownika ought to w znaczeniu identycznym, jak czasownika should.
- Before assembly you ought to make sure that the surface is clean.
- Every child ought to have easy access to primary education.
Tłumaczenia powyższych zdań znajdziecie w akapicie dotyczącym czasownika modalnego should.
Gramatycznie poprawnym zaprzeczeniem czasownika modalnego ought to jest don’t ought to, chociaż spotykane są formy ought not to lub oughtn’t to, których znaczenie jest identyczne, co shouldn’t.
Wyrażenie had better jest zazwyczaj klasyfikowane pośród czasowników modalnych, ponieważ charakteryzuje się ułomnością lingwistyczną i brakiem odmiany. Ma bardzo podobne znaczenie, co czasowniki modalne ought to oraz should, co obrazuje poniższy przykład, natomiast ma wydźwięk mocno negatywny:
You had better pass this exam. – Lepiej, żebyś zdał ten egzamin.
Istnieje zaprzeczenie wyrażenia had better, które przyjmuje postać hadn’t better, natomiast jest używane bardzo rzadko, głównie w pytaniach tworzonych przez inwersję.
Hadn’t you better leave? – Czy nie byłoby lepiej, gdybyś wyszedł?
Mam nadzieję, że wyjaśniłem Wam dokładnie, o co chodzi z czasownikami modalnymi i pokazałem Wam, że nie są takie trudne, jak się wydają. Warto też, żebyście wiedzieli, że poza tymi czasownikami istnieje także klasa czasowników semimodalnych, do których należą między innymi used to, dare czy need, natomiast jest to temat na zupełnie inny artykuł.
